Львівська школа досліджень доби Станіслава Понятовського у міжвоєнний період

Автор(и)

  • Andrzej Stroynowski Академія імені Яна Длугоша в Ченстохові, Польща

Ключові слова:

Львівське історичне середовище, польська історіографія, Станіслав Понятовський

Анотація

Автор здійснив аналіз досягнень львівського історичного середовища в міжвоєнний період, керуючись глибоким переконанням про його виняткове значення. Саме у Львові було засноване Історичне товариство, яке охопило всю територію колишньої Речі Посполитої. Основна увага зосереджена на дослідженнях епохи Станіслава Понятовського, яка є наслідком наукових зацікавлень автора.

Біографія автора

Andrzej Stroynowski, Академія імені Яна Длугоша в Ченстохові

доктор історичних наук (dr hab.), професор Інституту історії

Посилання

«Blisko jedna trzecia wybitnych badaczy stanowiących elitę polskiego środowiska historycznego w latach 1870 – 1938, związana była ze Lwowem», J. Maternicki, Program badawczy «Wielokulturowe środowisko historyczne Lwowa w XIX i XX w.», [w:] Wielokulturowe środowisko historyczne Lwowa w XIX i XX w., t. I pod red. J. Maternickiego, Rzeszów 2004, s. 17.

A. F. Grabski, Myśl historyczna polskiego oświecenia, Warszawa 1976; idem, Orientacje polskiej myśli historycznej, Warszawa 1972; idem, Zarys historii historiografii polskiej, Poznań 2000.

Nie jest to pytanie nowe, ponieważ stawiał je już Jerzy Maternicki, wskazując na rzeczywiste powstanie takich szkół w Krakowie i Warszawie w okresie lat 1860-1880, skupiających się wokół Michała Bobrzyńskiego, Józefa Szujskiego i Waleriana Kalinki z jednej i wokół Tadeusza Korzona i Władysława Smoleńskiego z drugiej strony. Wobec toczących się między nimi polemik rzadziej wypowiadali się historycy lwowscy, chociaż już w 1879 roku Ksawery Liske krytykował historiozoficzną koncepcję Bobrzyńskiego. Z kolei jednak Oswald Balzer podzielił stanowisko Bobrzyńskiego w ocenie Konstytucji 3 Maja. W sumie więc trudno mówić o jednolitej lwowskiej szkole historycznej nawet w XIX wieku, a jedynie o lwowskim środowisku historycznym, J. Maternicki, Polskie szkoły historyczne we Lwowie w XIX w., [w:] Wielokulturowe środowisko historyczne Lwowa w XIX i XX w., t. III pod red. J. Maternickiego, L. Zaszkilniaka, Rzeszów 2005, s. 31-39, 44. Por. Є. Г. Сінкевич, Краківська історична школа в польській історіографії, Вид 2, ЧДУ ім. П. Могили, Миколаїв 2010, s. 30-31;

K. Śreniowska, W sprawie kryteriów podziału szkół historycznych doby pozytywizmu na ziemiach polskich, «Historyka. Studia Metodologiczne» 1977, t. VII, s. 95.

Por.: A. F. Grabski, M. H. Serajski, Historiografia polska w latach 1863 – 1899, [w:] Historia nauki polskiej, pod red. B. Suchodolskiego, t. IV, cz. III, red. Z. Skubała-Tokarska, Wrocław 1987, s. 578-613;

A. F. Grabski, Warszawska szkoła historyczna. Problemy i kontrowersje, [w:] idem, Orientacje polskiej myśli historycznej; idem, Warszawska szkoła historyczna. Próba charakterystyki, [w:] Polska myśl filozoficzna i społeczna, t. II, red. B. Skarga, Warszawa 1975, s. 456-534;

K. Grzybowski, Szkoła historyczna krakowska, [w:] ibidem, t. II, s. 535-592;

H. Słoczyński, Z dziejów czarnej legendy krakowskiej historiografii konserwatywnej, «Kwartalnik Historyczny» 1995, nr 3-4, s. 209-244;

Spór o historyczną szkołę krakowską, red. C. Bobińska, J. Wyrozumski, Kraków 1972.

Charakter tych sporów doskonale oddaje recenzja fundamentalnej pracy Waleriana Kalinki, pióra Tadeusza Korzona, Początki Sejmu Wielkiego, «Ateneum» 1881, t. VI, t. I, z. 2, s. 351.

Spośród nowożytników ukraińskich, kończących jednak swoje badania na XVII wieku, wymienić tu należy chociażby Oleksandra Barwińskiego i jego ucznia Mychajlo Hruszewskiego, I. Czarnowoł, Oleksandr Barwiński w kontekście rozwoju nauki historycznej w Galicji, [w:] Wielokulturowe środowisko historyczne Lwowa w XIX i XX w., t. II pod red. J. Maternickiego, L. Zaszkilniaka, Rzeszów 2004, s. 257-271;

W. Pedycz, Lwowska szkoła historyczna Michajła Hruszewskiego (źródła i historiografia), [w:] ibidem, s. 240-256.

J. Mrówczyński, Walerian Kalinka. Życie i działalność, Poznań 1973; W. Smoleński, Stanowisko Waleriana Kalinki w historiografii polskiej, Warszawa 1887.

W tych działaniach organizacyjnych wspierany był przez Oswalda Balzera i Ludwika Finkla, V. Julkowska, Ksawery Liske (1838 – 1891), [w:] Złota księga historiografii lwowskiej XIX i XX wieku, pod red. J. Maternickiego, L. Zaszkilniaka, Rzeszów 2007, s. 183-200.

S. Kieniewicz, Schmitt Henryk Leonard, [w:] Polski Słownik Biograficzny [dalej: PSB], t. XXXV, s. 559-563.

W. Górczyński, Podręcznikowe zarysy dziejów Polski Henryka Schmitta, [w:] Wielokulturowe środowisko historyczne Lwowa w XIX i XX w., t. II, s. 70-81;

M. H. Serajski, Joachim Lelewel i jego szkoła, [w:] Polska myśl filozoficzna i społeczna. Tom pierwszy 1831 – 1863, red. A. Walicki, Warszawa 1973, s. 73 i n.; idem, Naród i państwo w polskiej myśli historycznej, Warszawa 1977, s. 133-138. Podstawowe dla czasów stanisławowskich dzieło to, H. Schmitt, Dzieje Polski XVIII i XIX wieku osnowane przeważnie na nie wydanych dotąd źródłach, t. I-III, Kraków 1866-1867; idem, Dzieje panowania Stanisława Augusta, t. I-III, Lwów 1868-1880.

Tezom tym przeciwstawiał wyniki swoich badań Tadeusz Korzon, które jednak nie zawsze zyskiwały uznanie części historyków lwowskich, wywodzących się z Krakowa i uniwersytetów niemieckich, A. Wierzbicki, Oswald Balzer (1858 – 1933), [w:] Złota księga historiografii lwowskiej…, s. 259-262.

W. Górczyński, Henryk Schmitt (1817-1883), [w:] Złota księga historiografii lwowskiej…, s. 84-85, 88-100; idem, Prace monograficzne Henryka Schmitta, [w:] Wielokulturowe środowisko historyczne Lwowa w XIX i XX w., t. IV pod red. J. Maternickiego, L. Zaszkilniaka, Lwów-Rzeszów 2006, s. 122-145. Dla myśli historiozoficznej Schmitta, pomijając wspomniane już Dzieje Polski XVIII i XIX wieku i Dzieje panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, szczególne znaczenie ma praca Narodowość polska, jej podstawy, rozwój dziejowy, przeobrażenia i zboczenia oraz stosunek do chwili obecnej, Lwów 1862.

L. Kubala, Handel i przemysł za czasów Stanisława Augusta, s. 162-163. Por.: Z. Romek, Ludwik Kubala (1838-1918), [w:] Złota księga historiografii lwowskiej…, s. 161-180.

Bronisław Dembiński pochodził z Pomorza i do Lwowa przybył dopiero w 1892 roku, przejmując po zmarłym Ksawerym Liske katedrę historii powszechnej. W 1916 przeniósł się do Warszawy, a w 1923 roku do Poznania, M. Serwański, Bronisław Dembiński 1858-1939, [w:] Wybitni historycy wielkopolscy, red. J. Strzelczyk, Poznań 1989, s. 171-181.

Wydał memoriał Scypiona Piattolego, korespondencję króla Stanisława Augusta z księciem Józefem, a zwłaszcza Źródła do dziejów drugiego i trzeciego rozbioru Polski, t. I (Polityka Rosji i Prus wobec Polski od początków Sejmu Czteroletniego do ogłoszenia Konstytucji Trzeciego Maja 1788-1791), wyd. B. Dembiński, Lwów 1902.

B. Dembiński, Polska na przełomie, Warszawa-Lwów-Poznań 1913.

T. Pawelec, Bronisław Dembiński (1858-1939), [w:] Złota księga historiografii lwowskiej…, s. 278-283.

H. Barycz, Szymon Askenazy wśród przeciwieństw i niepowodzeń życiowych i naukowych, [w:] idem, Na przełomie dwóch stuleci. Z dziejów polskiej humanistyki w dobie Młodej Polski, Wrocław 1977, s. 237-318;

E. Guściora-Szeloch, Żydzi i ich rola w dziejach Polski w pracach Szymona Askenazego, [w:] Wielokulturowe środowisko historyczne Lwowa w XIX i XX w., t. I, s. 253-263;

B. Pawłowski, Szymon Askenazy ur. 28 XII 1866 – zm. 22 VI 1935, «Kwartalnik Historyczny» 1935, R. XLIX, s. 540-559;

J. Willaume, Szymon Askenazy, historyk dwu stuleci, [w:] Księga Pamiątkowa dziesięciolecia Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie 1944-1954, Lublin 1955, s. 229-250;

A. Zahorski, Szymon Askenazy (1865-1935), [w:] Historycy warszawscy ostatnich dwóch stuleci, Warszawa 1986, s. 181-197.

S. Askenazy, Przymierze polsko – pruskie, Lwów 1900; idem, Dwa stulecia. XVIII i XIX. Badania i przyczynki, t. I-II, Warszawa-Kraków 1901).

J. Maternicki, Szymon Askenazy (1865-1935), [w:] Złota księga historiografii lwowskiej…, s. 327.

Akta powstania Kościuszki, wyd. S. Askenazy i W. Dzwonkowski, Warszawa 1918.

J. Maternicki, Szymon Askenazy…, s. 330-331.

J. Maternicki, Szymon Askenazy…, s. 335-337.

A. M. Skałkowski, Antoni Trębicki i jego pamiętnik o insurekcji R. 1794, Lwów-Poznań 1931; idem, Hr. Skórzewska a dwór Fryderyka II, Poznań 1934.

Krytykował za apoteozę Napoleona nawet swojego mistrza Szymona Askenazego, D. Łukasiewicz, Skałkowski Adam Mieczysław, [w:] PSB, t. XXXVII, s. 649-653.

J. Maternicki, Adam Szelągowski (1873-1961), [w:] Złota księga historiografii lwowskiej…, s. 359-376; idem, Szelągowski Adam, [w:] PSB, t. XLVII, s. 616-619. Był jednak autorem wielu prac z zakresu historii powszechnej, chociaż omawianego tego okresu dotyczyła tylko jednak, A. Szelągowski, Rewolucja francuska 1789-1793, Lwów 1934.

Z. Budzyński, Franciszek Bujak (1875-1953), [w:] Złota księga historiografii lwowskiej…, s. 421-440.

H. Barycz, «Fragmenty pamiętnikarskie» Czesława Nankego, «Roczniki Biblioteki PAN w Krakowie», R. XXVII, 1982, s. 223-250;

J. Pisulińska, Czesław Nanke (1883-1950), [w:] Złota księga historiografii lwowskiej…, s. 525-536.

Cz. Nanke, Szlachta wołyńska wobec Konstytucji Trzeciego Maja, Lwów 1907, ss. 93.

Długotrwały spór o ocenę możliwości sojuszu z Prusami w czasach Sejmu Czteroletniego, zakończył się przekreśleniem przez Bronisława Dembińskiego szans Szymona Askenazego na przejęcie katedry historii Polski po Tadeuszu Wojciechowskim, T. Pawelec, op. cit., s. 278.

Prócz Adama Szelągowskiego byli to: Ludwik Kolankowski, Teofil Modelski, Konstanty Chyliński, Kazimierz Hartley, Karol Maleczyński, J. Draus, Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918-1946. Portret kresowej uczelni, Kraków 2007, s. 33-34.

Tu wielka rola Władysława Abrahama, Macieja Loreta i Kazimierza Rudnickiego, J. Pisulińska, Władysław Abraham (1860-1941), [w:] [w:] Złota księga historiografii lwowskiej…, s. 309-320;

M. Loret, Życie polskie w Rzymie w XVIII w., Rzym [1930];

K. Rudnicki, Biskup Kajetan Sołtyk 1715-1788, Kraków – Warszawa 1906.

K. Lepszy, Kazimierz Tyszkowski (1894-1940), «Kwartalnik Historyczny», R. LIII, 1939-1945, s. 611-619.

J. Ptaśnik, Miasta w Polsce, Lwów 1922; idem, Miasta i mieszczaństwo w dawnej Polsce, Kraków 1934.

E. Kipa, Ks. Hugo Kołłątaj, Lwów 1912; T. Mańkowski, O poglądach na sztukę w czasach Stanisława Augusta, Lwów 1929;

J. Ptaśnik, Kultura wieków średnich w Polsce, Warszawa 1925.

Tu pracował Bogdan Suchodolski i swoją karierę naukową (do habilitacji) zaczynał Łukasz Kurdybacha, J. Draus, op. cit., s. 34, 106.

We Lwowie powstała wówczas, na bazie dorobku Stanisława Kutrzeby i Oswalda Balzera, szkoła prawa polskiego Ludwika Erlicha i jego wychowanków: Stanisława Huberta, Kazimierza Grzybowskiego, z której wyszedł też Jan Adamus, por.: S. Hubert, Rozbiory i odrodzenie Rzeczypospolitej. Zagadnienie prawa międzynarodowego, Lwów 1937.

S. Kutrzeba, Historia źródeł dawnego prawa polskiego, t. I, Lwów 1925;

S. Kutrzeba, Unia Polski z Litwą, Lwów 1911.

##submission.downloads##

Номер

№ 11 (2013)

Розділ

ІСТОРІОГРАФІЯ ВСЕСВІТНЬОЇ ІСТОРІЇ

Ліцензія

Автори, які публікуються у цьому журналі, погоджуються з наступними умовами:

  • Автори залишають за собою право на авторство своєї роботи та передають журналу право першої публікації цієї роботи на умовах ліцензії Creative Commons Attribution License, котра дозволяє іншим особам вільно розповсюджувати опубліковану роботу з обов'язковим посиланням на авторів оригінальної роботи та першу публікацію роботи у цьому журналі.

  • Автори мають право укладати самостійні додаткові угоди щодо неексклюзивного розповсюдження роботи у тому вигляді, в якому вона була опублікована цим журналом (наприклад, розміщувати роботу в електронному сховищі установи або публікувати у складі монографії), за умови збереження посилання на першу публікацію роботи у цьому журналі.

  • Політика журналу дозволяє і заохочує розміщення авторами в мережі Інтернет (наприклад, у сховищах установ або на особистих веб-сайтах) рукопису роботи, як до подання цього рукопису до редакції, так і під час його редакційного опрацювання, оскільки це сприяє виникненню продуктивної наукової дискусії та позитивно позначається на оперативності та динаміці цитування опублікованої роботи (див. The Effect of Open Access).

Редколегія публікує матеріали, не завжди поділяючи погляди їхніх авторів, зберігає стиль матеріалів, залишає за собою право скорочувати та редагувати тексти. Автор несе відповідальність за зміст статті, достовірність фактів, цитат, дат тощо. Друковані в інших виданнях матеріали до розгляду не приймаються. У разі передруку публікацій посилання на «Історичний архів. Наукові студії» обов’язкове.