WBREW „CHOLERA MORBUS” – DWUKROTNY TESTAMENT DOKTORA ADOLFA STERNA (1834 і 1861) DUCHOWYM I MATERIALNYM PODSUMOWANIEM ŻYCIA
Ключові слова:
Сholera morbus, Adolf Stern, testament, lekarzy polskie, CzęstochowaАнотація
Wśród źródeł historycznych istotne miejsce zajmują testamenty. Sporządzali je przedstawiciele różnych grup społecznych, poczynając od ludzi zamożnych a na żebraku kończąc. Wśród nich znajdują się testamenty lekarzy częstochowskich, m.in. doktora Adolfa Sterna (Szterna). XIX stulecie zwane powszechnie „wiekiem żelaza i pary” przyniosło, głównie mieszkańcom Europy, wyraźny postęp w wielu dziedzinach życiа. Upowszechniały się owoce wiedzy technicznej, z rozwojem kolei na pierwszym miejscu. Znikały ostatnie białe plamy na mapach świata. Nastąpił znaczący rozwój wiedzy medycznej. Nie wszystkie „zmory poprzednich epok" zdołano jednak ostatecznie i definitywnie pożegnać. Wśród nich m.in. była „cholera morbus", która nawiedzała ziemie polskie. Niniejszy tekst ma posłużyć uzyskaniu odpowiedzi na następujące pytania badawcze: jak wyglądała zawodowa i rodzinna rzeczywistość lekarza małego miasteczka, takiego jakim w połowie XIX stulecia była Częstochowa; jak przedstawiała się ekonomiczna polaryzacja społeczności żydowskiej tego czasu i sfera trzecia to obraz bieżącej walki z tą chorobą a także ukazanie drogi lekarzy w poznaniu jej istoty. Dr Adolf Stern pierwszy akt swej ostatniej woli spisał 13 lipca 1834 roku. W roku 1861 sporządził drugi swój testament. Analiza dwóch testamentów częstochowskiego lekarza, któremu przyszło się zmierzyć z cholerą „morbus”, dają obraz życia przedstawicieli społeczności żydowskiej u progu przemysłowego rozwoju Częstochowy. Mamy tu rzadką możliwość porównania pozycji materialnej i towarzyskiej człowieka aktywnego zawodowo. Znajdujemy w nim obraz bliższej i dalszej rodziny autora, poznajemy jego stosunek do religii mojżeszowej i wreszcie opis znaczącej pozycji materialnej.Посилання
(1836). O cholerze jej oznakach, środkach ochronnych i leczeniu. Wydane z polecenia Wyższej Władzy. Warszawa. [in Poland].
(1909). Przewodnik po Częstochowie i okolicy. [in Poland].
(1931). Wiadomość o cholerze podana przez Radę Ogólną Lekarską Królestwa Polskiego. Warszawa. [in Poland].
(2009). Przemysł częstochowski (1882–1914). Częstochowa. [in Poland].
(2011). Testamenty częstochowskich Żydów z lat 1834–1865 obrazem ich aktywności gospodarczej i społecznej. In Mizgalski, J., Sielski, J. (Ed.). Żydzi Częstochowianie. Losy Żydów Częstochowian 1945–2009. Toruń. [in Poland].
(2013). Obraz miasta i główne kierunki działań władz miejskich Częstochowy w pierwszej połowie XIX wieku (w świetle aktualnego stanu badań). In Przeniosło, M. Z dziejów samorządu terytorialnego w XIX i XX wieku, 11–35. Kielce. [in Poland].
Baliński, M. (1846). Pielgrzymka do Jasnej Góry w Częstochowie odbyta przez pątnika XIX wieku. Warszawa 1846 r. [in Poland].
Bierkowski, L. (1846). Choroby syfilityczne czyli weneryczne oraz sposoby ich leczenia. [oraz] środki jakie celem zapobieżenia cholerze ze strony władz miejscowych przedsięwzięte być powinny. Warszawa. [in Poland].
Braun, J. (1977). Częstochowa. Urbanistyka i architektura. Warszawa. [in Poland].
Bursztyński, S. (1856). O cholerze w okręgu częstochowskim w roku 1855. Tygodnik Lekarski - Medical Weekly, 12, 89–91. [in Poland].
Chawłowski, K. M. (1885). Cholera morbus epidemiczna czyli indyjska. Jej natura, przebieg i leczenie. Studium kliniczne z własnych spostrzeżeń i notat napisał … doktor medycyny. Warszawa. [in Poland].
Częstochowscy Żydzi. Charakterystyka problematyki i perspektywy badań. In Jakubowski Z. (Ed.). Z dziejów Żydów w Częstochowie. [in Poland].
Dietl, J. (1865). O cholerze. Kliniczny wykład prof. … miany roku 1854. Kraków. [in Poland].
Dmochowski, W., Grabowski, B. (1876). Widoki Częstochowy i Jasnej Góry z opisem. Warszawa. [in Poland].
Dziennik Praw. (Vols. 20, 30). [in Poland].
Dzierżawski, B., Hewelke, O., Janowski, W. & Zawadzki J. (1892). Cholera, jej dawniejsze epidemie u nas, przyczyny, objawy, zapobieganie i leczenie. Warszawa. [in Poland]
Grossman, H. (1925). Struktura społeczna i gospodarcza Księstwa Warszawskiego na podstawie spisów ludności 1808–1910. Warszawa. [in Poland].
Jakubowski Z., (1993). Częstochowscy Żydzi. Zapomniany rozdział historii miasta. In Jakubowski, Z. Częstochowskie opowieści, 27–37. Częstochowa. [in Poland].
Jaraczewski, J. (1853). O cholerze. Poznań. [in Poland].
Kemp, T. (1998). Industrializacja w XIX-wiecznej Europie, Wrocław. [in Poland].
Kołodziejczyk, R. (2005). W dobie powstań narodowych. In Częstochowa. Dzieje miasta i klasztoru jasnogórskiego. W okresie niewoli 1793–1918. (Vol. 2, 275). Częstochowa. [in Poland].
Kołodziejczyk, R. (Ed.). (2005). Dzieje miasta i klasztoru jasnogórskiego. W okresie niewoli 1793–1918., Częstochowa. [in Poland].
Lompa, J. (1860). Przewodnik dokładny dla odwiedzających święte od wieków cudami słynące miejsce w obrazie Najświętszej Panny Maryi na Jasnej Górze w Częstochowie. Warszawa. [in Poland].
Paszkowski, W. (2012). Cmentarz żydowski w Częstochowie. Przewodnik (Vol.1). Częstochowa. [in Poland].
Petrowicz W. (1848). Rozprawa o cholerze przez … doktora medycyny, lekarza praktycznego we Lwowie. Lwów. [in Poland].
Przeniosło, M. (2008). Dobroczynność i pomoc społeczna na ziemiach polskich w XIX, XX i na początku XXI wieku. (Vol.1). Kielce. [in Poland].
Rędziński, K. (2002). Początki żydowskiej gminy wyznaniowej w Częstochowie (1808–1862) In Jakubowski Z. Z dziejów Żydów w Częstochowie. Częstochowa. [in Poland].
Rumszewicz, S. (1915). Żydzi w Częstochowie. Goniec Częstochowski, 17 września, 227, 2. [in Poland].
Sobalski, F. (2003). Dwa Towarzystwa Dobroczynności miasta Częstochowy w świetle własnych sprawozdań (1899–1939), Ziemia Częstochowska – Częstochowa Land, t. XXX, 45–79. [in Poland].
Sobalski, F. (2008/2009 ). Przemysł częstochowski 1882–1914. Częstochowa. [in Poland].
Sobalski, F. Na przełomie stuleci. Dalszy rozwój gospodarczy i komunalny 1864–1914. In Kołodziejczyk R. (Ed.). Częstochowa. Dzieje miasta i klasztoru Jasnogórskiego w okresie niewoli narodowej 1793–1918. (Vol. 2, 386). [in Poland].
Stasch, R. (1933). Epidemia cholery azjatyckiej w Poznaniu w 1831 roku. Poznań. [in Poland].
Trzebiński, W, Borkiewicz, A. (1956). Podziały administracyjne Królestwa Polskiego 1815–1818. (Zarys historyczny), 4, 10. Warszawa. [in Poland].
Urbański, W. (1885). O cholerze. Lwów. [in Poland].
Złotkowski, D. (1998). Spór o dochody z propinacji w Starej Częstochowie w ostatnich latach Księstwa Warszawskiego. Studia Historyczne – Historical Studies, R. XLI, z. 4 (163), 509–530. [in Poland].
Złotkowski, D. (2001). „Wiedząc dobrze to z wyroków Boga Najwyższego, iż kto się rodzi, umierać musi …”. Testamenty z połowy XIX wieku w świetle akt notariuszy częstochowskich, cz. III., 7, 48–51. Częstochowa. [in Poland].
Złotkowski, D. (2001). Miasta departamentu kaliskiego w okresie Księstwa Warszawskiego. Studium gospodarcze – Economic study, 54–60. [in Poland].
Złotkowski, D. (2004). Elita gospodarcza Starej i Nowej Częstochowy w latach 1806–1833. In Dubicki T., Panecki T. (Ed.). Z dziejów Polski XIX i XX wieku (111–122). Częstochowa. [in Poland].
Złotkowski, D. (2005, 2006, 2011). „Wiedząc dobrze to z wyroków Boga Najwyższego, iż kto się rodzi, umierać musi … ”. Testamenty z pierwszej połowy XIX wieku w świetle akt notariuszy częstochowskich, cz. I, cz. II, cz. III, Częstochowa. [in Poland].
Złotkowski, D. (2006). Rozwój urbanistyczny i przynależność administracyjna Częstochowy od schyłku XVIII wieku do końca I wojny światowej. In Głębocki K. (Ed.). Region częstochowski. (117–127). Częstochowa. [in Poland].
Złotkowski, D. (2006). Testamenty Żydów z Częstochowy i najbliższych okolic źródłem historycznym I połowy XIX wieku. In J. Mizgalski (Ed.). Żydzi częstochowianie – współistnienie, holocaust, pamięć. (118–132). Częstochowa. [in Poland].
Złotkowski, D., Wills of Częstochowa Jews from the years 1834–1865 as the picture their economic and social activity. [w:] Mizgalski J., Sielski J., The Jews of Częstochowa. The Fate of Częstochowa Jews 1945–2009, Toruń 2012. p. 169–188. [in Poland].
##submission.downloads##
Номер
Розділ
Ліцензія
Автори, які публікуються у цьому журналі, погоджуються з наступними умовами:
- Автори залишають за собою право на авторство своєї роботи та передають журналу право першої публікації цієї роботи на умовах ліцензії Creative Commons Attribution License, котра дозволяє іншим особам вільно розповсюджувати опубліковану роботу з обов'язковим посиланням на авторів оригінальної роботи та першу публікацію роботи у цьому журналі.
- Автори мають право укладати самостійні додаткові угоди щодо неексклюзивного розповсюдження роботи у тому вигляді, в якому вона була опублікована цим журналом (наприклад, розміщувати роботу в електронному сховищі установи або публікувати у складі монографії), за умови збереження посилання на першу публікацію роботи у цьому журналі.
- Політика журналу дозволяє і заохочує розміщення авторами в мережі Інтернет (наприклад, у сховищах установ або на особистих веб-сайтах) рукопису роботи, як до подання цього рукопису до редакції, так і під час його редакційного опрацювання, оскільки це сприяє виникненню продуктивної наукової дискусії та позитивно позначається на оперативності та динаміці цитування опублікованої роботи (див. The Effect of Open Access).
Редколегія публікує матеріали, не завжди поділяючи погляди їхніх авторів, зберігає стиль матеріалів, залишає за собою право скорочувати та редагувати тексти. Автор несе відповідальність за зміст статті, достовірність фактів, цитат, дат тощо. Друковані в інших виданнях матеріали до розгляду не приймаються. У разі передруку публікацій посилання на «Історичний архів. Наукові студії» обов’язкове.
