Tradycja wielonarodowej Rzeczypospolitej a koncepcja państw narodowych konferencji Paryskiej
Ключові слова:
I wojna światowa, Woodrow Wilson, konferencja paryska, Rzeczypospolita Obojga NarodówАнотація
Koniec I wojny światowej otworzył problem kształtu granic powojennej Europy.Największy problem pojawił się na terenach dawnej Rzeczypospolitej. To tam
było największe wymieszanie narodów, języków, religii i najtrudniej było wytyczyć
nowe granice. Pojawiły się dwie możliwości rozwiązania tego problemu. Pierwszą
wskazywały orędzia prezydenta Woodrow Wilsona (z 1917 i 1918 roku).
Zakładała ona powstanie nowych państw na gruzach dawnych mocarstw, których
granice miały opierać się na kryterium etnicznym, bez dokonywania przesiedleń
ludności (w Wersalu dopuszczono to przy ustalaniu granic Turcji). Nie
uwzględniano też czynnika religijnego. Konferencja paryska przyjęła propozycje
Wilsona za podstawę swoich decyzji, ale dokonała częściowego odejścia od
kryterium etnicznego, co rodziło problemy w przyszłości. Drugą drogę
rozwiązania problemów etnicznych i wyznaniowych wskazywała tradycja
Rzeczypospolitej Dwojga Narodów. Nakazywała ona tolerancję religijną oraz
możliwość rozwoju rodzimych języków. Każdy mógł mówić swoim językiem,
wyznawać swoją religię, ale musiał być dobrym obywatelem Rzeczypospolitej.
Do tej drugiej tradycji nawiązywał Józef Piłsudski, który zdołał osiągnąć
porozumienie nawet z Semenem Petlury, chociaż nie zakładali stworzenia
wspólnego państwa. Koncepcję wilsonowską zaś forsował Roman Dmowski,
dążąc do stworzenia granic, które miały pozwolić na asymilację mniejszości
narodowych.
Посилання
Ajnenkiel, A. (1978). Od rządów ludowych do przewrotu majowego, Warszawa. [in Polish].
Atamanenko, W. (2005). Zamoyscy i Ostrogscy : magnateria końca XVI – pierwszej połowy XVII w. Zamojsko –
Wołyńskie Zeszyty Muzealne, III, 101–108. [in Polish].
Bartnicki, A. (1967) Traktat Wersalski (narodziny «systemu wersalsko-waszyngtońskiego»), Warszawa. [in Polish].
Bystroń, J. S. (1927). Nazwiska Polskie. Lwów. [in Polish].
Chałupczak, H., Browarek T. (2000). Mniejszości narodowe w Polsce: 1918–1995. Lublin. [in Polish].
Chojnowski, A. (1979). Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921–1939, Wrocław. [in Polish].
Chwalba, A. (2014). Samobójstwo Europy. Wielka Wojna 1914–1918. Kraków. [in Polish].
Czamańska, I. (2007). Wiśniowieccy – monografia rodu, Poznań: Wyd. Poznańskie. [in Polish].
Czubiński, A. (1988). Rewolucja Październikowa w Rosji i ruchy rewolucyjne w Europie lat 1917–1921, Poznań. [in Polish].
Dmowski, R. (1990). Memoriał o terytorium państwa polskiego. In (1990) Wybór pism, Warszawa. [in Polish].
Dmowski, R. (1991). Niemcy, Rosja i kwestia polska, Warszawa. [in Polish].
(1918) Dziennik Praw Królestwa Polskiego 1918 r., 12, poz. 23. [in Polish].
(1884) Encyklopedia Orgelbranda, Warszawa, t. XII. [in Polish].
(2008) Garlicki, A. Józef Piłsudski 1867–1935. Kraków. [in Polish]
Gomółka, K. (1994) Między Polską a Rosją. Białoruś w koncepcjach polskich ugrupowań politycznych 1918–1922. Warszawa. [in Polish].
Górski, G., Salmonowicz S. (2001). Historia ustrojów państw, Warszawa. [in Polish].
Jeske-Choiński, T. (1912). Poznaj Żyda!. Warszawa. [in Polish].
Karpus, Z., Łatyszonek O. (1995) Życiorys gen. Stanisława Bułak-Bałachowicza. Białoruskie Zeszyty Historyczne – Belarusian Historical Notebooks, 2(4), 160–169. [in Polish].
Kiaupa, Z., Kiaupiené, J., Kuncevičius, A. (2007). Historia Litwy. Od najdawniejszych czasów do 1795 roku, Warszawa. [in Polish].
Kieniewicz, S. (1951) Ruch chłopski w Galicji w 1846 r. Wrocław. [in Polish].
Konopczyński, W. (1936) Dzieje Polski nowożytnej (II, 1648–1795). Warszawa. [in Polish].
Konopczyński, W. Flemming Jan Jerzy. In PSB, t. VII, 35–36. [in Polish].
Koseski, A. (2007). Polityka wschodnia Józefa Pilsudskiego. In Myśl polityczna Józefa Pilsudskiego. Warszawa [in Polish].
Kotowski, A. (2002). Polska polityka narodowościowa wobec mniejszości niemieckiej w latach 1919–1939. Toruń. [in Polish].
Kozik, J. (1973). Ukraiński ruch narodowy w Galicji w latach 1830–1848. Kraków. [in Polish].
Kozłowski, H. (2014). Restytucja mienia gmin wyznaniowych i organizacji żydowskich In Żydzi wschodniej Polski, seria II Ławski J., Olech B. (Ed.) W blasku i cieniu historii, 597–616. [in Polish].
Kresa, M. (2008). Dziewiętnastowieczne antropoleksemy żydowskie i ich miejsce w procesie kształtowania się nazwiska żydowskiego na pograniczu Mazowsza i Podlasia (parafia Stoczek). Poradnik Językowy – Language Guide, 2, 29–41. [in Polish].
Kukiel, M. (1995). Moja wojaczka na Ukrainie, wiosna 1920: dziennik oficera Sztabu Generalnego, oprac. Zuziak J. Warszawa. [in Polish].
Kutrzeba, T. (1937). Wyprawa kijowska, Warszawa. [in Polish].
Leszczyński, A. (1989). Z dziejów Żydów Podlasia (1487–1795), Studia Podlaskie – Podlasie studies, II, 7–24. [in Polish].
Lewandowski, J. (1962). Federalizm. Litwa i Białoruś w polityce obozu belwederskiego (XI 1918 – IV 1920). Warszawa. [in Polish].
Lloyd George, Dawid (1938). Prawda o Traktacie Wersalskim, t. I. Warszawa. [in Polish].
Łossowski, P. (1985). Po tej i tamtej stronie Niemna. Stosunki polsko – litewskie 1893–1939, Warszawa 1985. [in Polish].
(1933) Mały Rocznik Statystyczny 1933, Warszawa. [in Polish].
Matelski, D. (1997). Mniejszość niemiecka w Wielkopolsce w latach 1919–1939, Poznań. [in Polish].
Michowicz, W. (1982). Problemy mniejszości narodowych. In Tomicki, J (Ed.). Polska Odrodzona 1918–1939. Warszawa, 341–346. [in Polish].
Molenda, J. (1981). Próby osiągnięcia kompromisu między Romanem Dmowskim i Józefem Piłsudskim w sprawie węzłowych problemów odradzającego się państwa polskiego. Dzieje Najnowsze, R. XIII, 1–2, 197–226. [in Polish].
(ok.1918) Mowy polityczne prezydenta W. Wilsona wygłoszone w sprawie wojny i pokoju od 22 stycznia do 4 lipca 1918, wyd. Paryski A., Toledo (Ohio USA). [in Polish].
Olszewski, E., Szczygieł R. (1991). Dzieje Włodawy. Lublin-Włodawa. [in Polish].
Pannenkowa, I. (1919). Punkty Wilsona a Galicja Wschodnia. Lwów. [in Polish].
Parafianowicz, H. (2001). Woodrow Wilson i jego legenda w międzywojennej Polsce. Dzieje Najnowsze, R. XXXIII, 2001, 1, 59–70. [in Polish].
Pipes, R. (1994). Rewolucja Rosyjska. Warszawa. [in Polish]. Kopczyński M., Tygielski W. (Ed.). (2010). Pod wspólnym niebem. Narody dawnej Rzeczypospolitej. Warszawa. [in Polish].
(1920) Protokół złożenia ratyfikacji traktatu pokoju podpisanego w Wersalu dnia 28 czerwca 1919 r. In Dz.U, nr 35, poz. 200, s. 274–276. [in Polish].
Przybylski A. (1930). Wojna polska 1918–1921. Warszawa. [in Polish].
(1920). Ratyfikacja Polski wraz z małym Traktatem przez Naczelnik Państwa 1 września 1919 na podstawie ustawy z 31 lipca 1919. In Dz.U., nr 35, poz. 199. [in Polish].
Rosman, M. (2005). Żydzi pańscy. Stosunki magnacko – żydowskie w Rzeczypospolitej XVIII wieku, Warszawa. [in Polish].
Russocki, S. (1978). Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej. Zarys dziejów. Warszawa. [in Polish].
Siemakowicz, M. (2001). Szkoły z białoruskim językiem nauczania na tle polityki władz polskich wobec ludności białoruskiej w II Rzeczypospolitej (od odzyskania niepodległości do zamachu majowego 1926 r.). Białoruskie Zeszyty Historyczne, 16, 69–105. [in Polish].
Sierpowski, S. (1986). Mniejszości narodowe jako instrument polityki międzynarodowej 1919–1939, Poznań. [in Polish].
Sierpowski, S. (1989). Narodziny systemu ochrony mniejszości. In Sobczak Violetta, Czajkowski Przemysław (Ed.). Traktat wersalski z perspektywy 70 lat, Warszawa, 52–75. [in Polish].
Sulimierski, F., Chlebowski, B., Walewski W. (Ed.). (1884). Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. V. Warszawa, [in Polish].
Srokowski, K. (1924). Sprawa narodowościowa na Kresach Wschodnich. Kraków. [in Polish].
Szczygielski, W. (1970). Konfederacja barska w Wielkopolsce 1768–1770. Warszawa. [in Polish].
Taźbierski, Z. (1989). Wystąpienia prezydenta Thomasa Woodrow Wilsona w sprawie polskiej, Olsztyn. [in Polish].
Tomaszewski, J. (1985). Rzeczpospolita wielu narodów, Warszawa. [in Polish].
Tomkiewicz, M. (2008). Zbrodnia w Ponarach 1941–1944. Warszawa. [in Polish].
(1920). Traktat między Głównemi Mocarstwami Sprzymierzonemi i Stowarzyszonemi a Polską, podpisany w Wersalu dnia 28 czerwca 1919 r. In Dz.U., 110, poz. 728. [in Polish].
Urbankowski, B. (2017). Lenin odczarowany. Nowe Państwo, 40–45. [in Polish].
Rezmer, W. (2007). Wojskowo-geograficzne położenie międzynarodowe Litwy. In Studia i materiały do historiiwojskowości, t. XLIV. Białystok, 250–269. [in Polish].
Wędrowski, J. R. (1980). Stany Zjednoczone a odrodzenie Polski. Polityka Stanów Zjednoczonych wobec sprawy polskiej i Polski w latach 1916–1919, Warszawa-Kraków. [in Polish].
Widacki, J. (1985). Kniaź Jarema. Katowice. [in Polish].
Wildner-Nurek, I. (1994). Dzieje rezydencji międzyrzeckiej, Rocznik Międzyrzecki, t. XXVI, 108–124. [in Polish].
Wysocki, W. (2007). Piłsudski a idea federacyjna In Myśl polityczna Józefa Piłsudskiego. Warszawa, 166–169. [inPolish]
##submission.downloads##
Номер
Розділ
Ліцензія
Автори, які публікуються у цьому журналі, погоджуються з наступними умовами:
- Автори залишають за собою право на авторство своєї роботи та передають журналу право першої публікації цієї роботи на умовах ліцензії Creative Commons Attribution License, котра дозволяє іншим особам вільно розповсюджувати опубліковану роботу з обов'язковим посиланням на авторів оригінальної роботи та першу публікацію роботи у цьому журналі.
- Автори мають право укладати самостійні додаткові угоди щодо неексклюзивного розповсюдження роботи у тому вигляді, в якому вона була опублікована цим журналом (наприклад, розміщувати роботу в електронному сховищі установи або публікувати у складі монографії), за умови збереження посилання на першу публікацію роботи у цьому журналі.
- Політика журналу дозволяє і заохочує розміщення авторами в мережі Інтернет (наприклад, у сховищах установ або на особистих веб-сайтах) рукопису роботи, як до подання цього рукопису до редакції, так і під час його редакційного опрацювання, оскільки це сприяє виникненню продуктивної наукової дискусії та позитивно позначається на оперативності та динаміці цитування опублікованої роботи (див. The Effect of Open Access).
Редколегія публікує матеріали, не завжди поділяючи погляди їхніх авторів, зберігає стиль матеріалів, залишає за собою право скорочувати та редагувати тексти. Автор несе відповідальність за зміст статті, достовірність фактів, цитат, дат тощо. Друковані в інших виданнях матеріали до розгляду не приймаються. У разі передруку публікацій посилання на «Історичний архів. Наукові студії» обов’язкове.
