Польськомовні публікації на тему голоду в Україні у 20-х і 30-х роках ХХ ст.
Ключові слова:
голод в Україні 1932-1933 років, джерела, польська історіографіяАнотація
У міжвоєнний період Радянська Росія і Республіка Польща проводили один проти одного інтенсивну розвідувальну діяльність. Інтереси польської розвідки досягли навіть найвіддаленіших куточків радянської імперії. Проте, основна увага і зусилля були зосереджені на областях, що лежали поблизу польського кордону з Радами, тож найбільший інтерес викликала Україна. Таким чином, в польських архівах збереглося багато архівних документів на цю тему, в тому числі тих, які обговорюють феномен Великого голоду в Україні в 1932-1933 роках. Протягом багатьох років, вони є об’єктом інтересу польських істориків.Таким чином, автор поставив перед собою завдання представлення та оцінки поточних досягнень польської історіографії з даного питання. Об’єктом аналізу стали видані впродовж останніх 20 років публікації джерел та присвячені цій тематиці монографії польських і зарубіжних істориків, чиї роботи були перекладені польською мовою.
Посилання
Szerzej vide: W. Materski, Tarcza Europy. Stosunki polsko-sowieckie 1918-1939, Warszawa 1994
idem, Na widecie. II Rzeczpospolita wobec Sowietów 1918-1943, Warszawa 2005
S. Gregorowicz, M. J. Zacharias, Polska-Związek Sowiecki. Stosunki polityczne 1925-1939, Warszawa 1995
M. Kornat, Polityka równowagi 1934-1939. Polska między Wschodem a Zachodem, Kraków 2007.
Obszernej vide choćby: A. Smoliński, Sytuacja wojskowa, ekonomiczna i społeczna na sowieckiej Ukrainie w latach 1921–1939 w ocenach Oddziału II polskiego Sztabu Głównego, «Південний Архів». Історичні Науки, Міністерство Освіти і Науки України, Херсонський Державний Університет, (Херсон), 2004, Випуск 16, s. 239-250
idem, Sowiecka Ukraina w ocenach Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego – lata 1921-1939, «Nad Wisłą i Dnieprem». Polska i Ukraina w Przestrzeni Europejskiej – Przeszłość i Teraźniejszość. Seria: Historia, Systemy Międzynarodowe i Globalny Rozwój, (Toruń-Kijów) 2003-2004, Nr 2-3, s. 175-196
idem, Sowiecka Ukraina z lat 1921-1939 w dokumentach Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego oraz próba oceny wartości poznawczej tych akt, «Przegląd Wschodni», (Warszawa) 2006, tom X, zeszyt 1 (37), s. 107-143
idem, Akta Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego jako źródło do poznania dziejów sowieckiej Ukrainy z lat 1921-1939, «Історичний Архів. Наукові студії», (Миколаїв) 2012, випуск 8, s. 159-163
idem, Problematyka gospodarki sowieckiej Ukrainy z lat 1921-1939 w świetle akt Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego, «Історичний Архів. Наукові студії», (Миколаїв) 2012, випуск 9, s. 118-129; idem, Gospodarka sowieckiej Ukrainy z przełomu lat dwudziestych i trzydziestych w świetle akt Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego, «Studia z Dziejów Wojskowości», (Białystok) 2012, tom I, s. 257-287.
Obszerniej vide chociażby: Wrzesień 1939. Radzieckie zagrożenie Rzeczypospolitej w dokumentach, relacjach i wspomnieniach. Wybór i opracowanie W. Włodarkiewicz, Warszawa 2005
A. Misiuk, Służby specjalne w II Rzeczypospolitej 1918-1939. Powstanie, rozwój organizacyjny, kierunki działania, rola w państwie, Warszawa 1994
A. Pepłoński, Wywiad polski na ZSRR 1921-1939, Warszawa 1996
W. Włodarkiewicz, Radzieckie zagrożenie Rzeczypospolitej w ocenach polskich naczelnych władz wojskowych 1921-1939, Warszawa 2001
idem, Przed 17 września 1939 roku. Radzieckie zagrożenie Rzeczypospolitej w ocenach polskich naczelnych władz wojskowych 1921-1939, Warszawa 2002;
. Смолински (A. Smoliński), Образ Красной Армии и СССР в 1921-1939 гг. в документах II Отдела Генерального Штаба Войска Польского, «Клио». Журнал для учѐных, (Санкт-Петербург) 2010, № 3 (50)
A. Smoliński, Obraz Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej oraz sowieckiego potencjału militarnego z początku lat trzydziestych XX wieku w dokumentach Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego. Przyczynek do dziejów polskiego wywiadu wojskowego, [w:] Militaria pomorskie. Zbiór studiów. Tom IV. Praca zbior. pod red. M. Giętkowskiego, Ł. Nadolskiego, A. Smolińskiego, Bydgoszcz 2012
idem, Robotniczo-Chłopska Armia Czerwona jako obiekt rozpoznania polskiego wywiadu wojskowego – próba oceny efektywności, [w:] Stosunki polityczne, wojskowe i gospodarcze Rzeczypospolitej Polskiej i Związku Radzieckiego w okresie międzywojennym. Praca zbior. pod red. J. Gmitruka, W. Włodarkiewicza, Warszawa-Siedlce 2012
K. Danielewicz, Lwowska ekspozytura wywiadu. Działalność Ekspozytury Nr 5 SG we Lwowie w latach 1921-1939, Toruń 2011
P. Kołakowski, Czas próby. Polski wywiad wojskowy wobec groźby wybuchu wojny w 1939 roku, Warszawa 2012.
Szerzej vide chociażby: Stanisław Patek. Raporty i korespondencja z Moskwy (1927-1932). Wstęp, wybór i opracowanie dokumentów M. Gmurczyk-Wrońska, Warszawa 2010
A. Wasilewski, Polska służba konsularna 1918-1939 (akty prawne, organizacja, działalność), Toruń 2004; A. Pepłoński, Wywiad a dyplomacja II Rzeczypospolitej, Toruń 2005
A. Smoliński, Raport Attaché Wojskowego przy Ambasadzie RP w Moskwie ppłk. dypl. Konstantego Zaborowskiego z podróży po ZSRS odbytej latem 1936 r., [w:] Polska dyplomacja na Wschodzie w XX – początkach XXI wieku. Praca zbior. pod red. H. Strońskiego, G. Sroczyńskiego, Olsztyn-Charków 2010
idem, (А. Смолински), Образ советской деревни летом 1936 г. в докладе военного атташе при Посольстве Республики Польша в Москве подполковника Генерального Штаба Константина Заборовского, [w:] Поляки в истории российской провинции XIX-XX вв. Диалог цивилизаций. Материалы международной научной конференции 18-20 мая 2010 г, Тамбов 2010
M. Kruszyński, Ambasada RP w Moskwie 1921-1939, Warszawa 2010; R. Majzner, Attachaty wojskowe Drugiej Rzeczypospolitej 1919-1945. Strukturalno-organizacyjne aspekty funkcjonowania, Częstochowa 2011.
Pewne związane z tymi wydarzeniami dokumenty opublikowano w Polsce już wcześniej w pracy: Polacy na Ukrainie. Zbiór dokumentów. Część 1. Lata 1917-1939. Tom I. Redakcja S. Stępień, Przemyśl 1998.
Pomór w «raju bolszewickim». Głód na Ukrainie w latach 1932-1933 w świetle polskich dokumentów dyplomatycznych i dokumentów wywiadu. Opracował R. Kuśnierz, Toruń 2008.
W tym czasie w ZSRR, poza Poselstwem Rzeczypospolitej Polskiej w Moskwie, na interesującym nas tutaj obszarze funkcjonowały Konsulaty Generalne Rzeczypospolitej Polskiej w Kijowie i w Charkowie – vide choćby: Kalendarzyk polityczny na 1930 rok. Praca zbior. pod red. S. Cieszkowskiego, Warszawa 1929, s. 141-142.
Wielki Głód na Ukrainie 1932-1933 (Голодомор в Україні 1932-1933 ). Praca zbiorowa, Warszawa-Kijów 2008.
Центральний Державний Історичний Архів Україні у Львові.
Державний Архів Івано-Франківської Області в Івано-Франківську.
Державний Архів Волинської Області в Луцьку.
Державний Архів Тернопільської Області в Тернополі.
Державний Архів Служби Безпеки України.
Hołodomor 1932-1933. Wielki Głód na Ukrainie w dokumentach polskiej dyplomacji i wywiadu. Wybór i opracowanie J. J. Bruski, Warszawa 2008.
Odpowiednią kwerendą objęto wyłącznie bogate akta z zespołu: Oddział II Sztabu Głównego.
Z zasobu tego archiwum wykorzystano następujące zespoły: Ministerstwo Spraw Zagranicznych oraz Ambasada RP w Moskwie i Attaché Wojskowy przy Ambasadzie RP w Moskwie, a także częściowo zespoły: Instytucje Wojskowe 1918-1939, Ambasada RP w Londynie i Poselstwo RP w Wiedniu.
Российский Военный Государственнный Архив.
Głód i represje wobec ludności polskiej na Ukrainie 1932-1947. Relacje. Redakcja R. Dzwonkowski, Lublin 2004, ss. 283.
Vide: Портрет темряві. Свіденія, документи і матеріали у двох книгах. Редактор П. Ящук, Київ – Ию-Йорк 1999.
Dotychczas na ten temat pisali: W. Sadowski, Polityka narodowościowa Sowietów na Ukrainie, Warszawa 1937
M. Iwanow, Pierwszy naród ukarany. Polacy w Związku Radzieckim 1921-1939, Warszawa-Wrocław 1991
J. Kupczak, Polacy na Ukrainie w latach 1921-1939, Wrocław 1994
P. Eberhardt, Przemiany narodowościowe na Ukrainie w XX wieku, Warszawa 1994
H. Stroński, Represje stalinizmu wobec ludności polskiej na Ukrainie w latach 1929-1939, Warszawa 1998.
Cz. Rajca, Głód na Ukrainie, Lublin-Toronto 2005, ss. 188.
R. Kuśnierz, Ukraina w latach kolektywizacji i wielkiego głodu (1929-1933), Toruń 2005, ss. 322.
O. Olszewska, Ukraina radziecka w prasie polskiej w latach 1929-1939, Toruń 2012, ss. 298. Ponadto vide także: R. Michalski, Obraz bolszewizmu i Rosji sowieckiej na łamach polskiej prasy pomorskiej w latach 1917-1939, Toruń – bez roku wydania
idem, Obraz nieprzyjaciół Rzeczypospolitej na łamach polskiej prasy pomorskiej w latach 1920-1939 oraz 1945-1948, Toruń 1999
J. Romanek, Totalitaryzm sowiecki w ocenie polskiej prasy wojskowej lat 1929-1939, Toruń 2009.
S. Kulczycki, Hołodomor. Wielki Głód na Ukrainie w latach 1932-1933 jako ludobójstwo. Problem świadomości. Przełożył Bogusław Salej, Wrocław 2008, ss. 381.
Szerzej vide choćby: Aleksander Smoliński, Sowiecka Ukraina z lat 1921-1939 w dokumentach Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego oraz próba oceny wartości poznawczej tych akt…
idem, Próba oceny wartości poznawczej akt pozostałych po Oddziale II Sztabu Głównego Wojska Polskiego w kontekście możliwości opisu sytuacji wojskowej, ekonomicznej i społecznej ZSRS w latach 1921 – 1939, «Archiwa – Kancelarie – Zbiory» – w druku.
##submission.downloads##
Номер
Розділ
Ліцензія
Автори, які публікуються у цьому журналі, погоджуються з наступними умовами:
- Автори залишають за собою право на авторство своєї роботи та передають журналу право першої публікації цієї роботи на умовах ліцензії Creative Commons Attribution License, котра дозволяє іншим особам вільно розповсюджувати опубліковану роботу з обов'язковим посиланням на авторів оригінальної роботи та першу публікацію роботи у цьому журналі.
- Автори мають право укладати самостійні додаткові угоди щодо неексклюзивного розповсюдження роботи у тому вигляді, в якому вона була опублікована цим журналом (наприклад, розміщувати роботу в електронному сховищі установи або публікувати у складі монографії), за умови збереження посилання на першу публікацію роботи у цьому журналі.
- Політика журналу дозволяє і заохочує розміщення авторами в мережі Інтернет (наприклад, у сховищах установ або на особистих веб-сайтах) рукопису роботи, як до подання цього рукопису до редакції, так і під час його редакційного опрацювання, оскільки це сприяє виникненню продуктивної наукової дискусії та позитивно позначається на оперативності та динаміці цитування опублікованої роботи (див. The Effect of Open Access).
Редколегія публікує матеріали, не завжди поділяючи погляди їхніх авторів, зберігає стиль матеріалів, залишає за собою право скорочувати та редагувати тексти. Автор несе відповідальність за зміст статті, достовірність фактів, цитат, дат тощо. Друковані в інших виданнях матеріали до розгляду не приймаються. У разі передруку публікацій посилання на «Історичний архів. Наукові студії» обов’язкове.
